Thuyết ngũ hành là gì ? Quy luật của học thuyết ngũ hành là gì ? Hãy cùng chúng tôi https://www.hcmuns.edu.vn/ tìm hiểu chi tiết về Thuyết ngũ hành là gì trong bài viết sau đây.
Thuyết ngũ hành là gì ?
Ngũ hành là một thuật ngữ được dùng để chỉ 5 loại vật chất tồn tại trong vũ trụ, gồm: Kim p Mộc – Thủy – Hỏa – Thổ. Khi các hiện tượng tự nhiên hay bộ phận trên cơ thể con người được sắp xếp theo 5 loại vật chất này được gọi là ngũ hành.
Ngoài ra khi nhắc đến ngũ hành người ta sẽ hình dung đến sự vận động và chuyên hóa không ngừng của mọi sự vật, hiện tượng đang tồn tại trong vũ trụ.
Học thuyết ngũ hành còn là sự liên hệ cụ thể, quan sát kỹ lưỡng, quy nạp của các sự vật trong tự nhiên. Thuyết này cũng diễn giải quy luật của vạn vật thông qua quy luật tương sinh, tương khắc.
Tho y học cổ truyền, thuyết ngũ hành không được dùng để chỉ 5 loại hình vật chất nói trên, mà nó là đại diện cho 5 thuộc tính công năng. Theo những quan điểm về cấu tạo của hệ thống ngũ hành, Đông y quan sát cơ thể con người và miêu tả chúng qua mối quan hệ. Đây được xem là hệ thống lý luận chặt chẽ và có ý nghĩa vô cùng quan trọng trong khám, điều trị bệnh lý.
Xem ngay: Mệnh Thổ có nên nuôi cá không ? Nên nuôi loại cá nào ?
Như đã nói ở trên, thuyết ngũ hành gồm 5 loại vật chất tồn tại trên vũ trụ. Cụ thể:
- Kim (kim loại): Gồm những sự vật thanh khiết, thu liễm và được đưa xuống dưới.
- Mộc (gỗ): Đây là hình thái đại diện cho sự sinh sôi và phát triển của cây. Chúng phát triển theo chiều hướng lên trên, ra bên ngoài. Vì vậy những sự vật có tính sinh trưởng, thông thoát đều thuộc hành Mộc.
- Thủy (nước): Đặc trưng của Thủy chính là tính tư nhuận, hướng xuống dưới. Những sự vật nào hướng xuống dưới và có tính tư nhuận, hàn lương đều được xếp vào hành Thủy.
- Hỏa (lửa): Biểu thị cho sức nóng, tính hướng lên trên. Những sự vật có tính ôn nhiệt, hướng bốc lên trên đều thuộc hành Hỏa.
- Thổ (đất): Sự vật mang tính hóa sinh, có công dụng truyền tải, thu nạp.
Quy luật của học thuyết ngũ hành
Quy luật tương sinh
Tương sinh trong Ngũ hành thể hiện mối quan hệ hỗ trợ, thúc đẩy sự phát triển và nuôi dưỡng lẫn nhau giữa các yếu tố. Hành sinh ra hành khác được gọi là “hành mẹ”, còn hành được sinh ra gọi là “hành con”. Cụ thể,
- Mộc sinh Hỏa (cây cối đốt cháy tạo ra lửa)
- Hỏa sinh Thổ (lửa đốt cháy tạo ra tro bụi)
- Thổ sinh Kim (khoáng sản, kim loại được hình thành trong lòng đất)
- Kim sinh Thủy (kim loại nung chảy thành chất lỏng)
- Thủy sinh Mộc (nước nuôi dưỡng cây cối), Mộc vừa là “mẹ” của Hỏa vừa là “con” của Thủy.
Sự tương sinh, tương khắc của Ngũ hành tạo nên một chu trình vận động không ngừng và mang tính quy luật, góp phần duy trì sự cân bằng, hài hòa trong tự nhiên và trong cơ thể con người.
Quy luật tương khắc trong ngũ hành
Trong học thuyết Ngũ hành, sự tương khắc thể hiện mối quan hệ kiềm chế, chế ngự và cân bằng lẫn nhau giữa các yếu tố. Sự tương khắc giúp ngăn chặn sự phát triển quá mức của một yếu tố, đồng thời giúp duy trì trạng thái ổn định và hài hòa chung. Hành khắc hành kia gọi là “hành thắng”, hành bị khắc gọi là “hành bại”.
Cụ thể, các mối quan hệ tương khắc trong Ngũ hành được thể hiện như sau:
- Mộc khắc Thổ: Cây cối với rễ và thân có thể chọc thủng, phá vỡ đất đai.
- Thổ khắc Thủy: Đất có thể ngăn chặn, đắp đê chống lại dòng chảy của nước.
- Thủy khắc Hỏa: Nước có khả năng dập tắt lửa, làm giảm nhiệt và sự cháy.
- Hỏa khắc Kim: Lửa với nhiệt độ cao có thể làm chảy, biến dạng và phá hủy kim loại.
- Kim khắc Mộc: Các công cụ bằng kim loại như rìu, cưa, dao có thể chặt đổ, cắt xẻ cây cối.
Trong chu trình tương khắc này, mỗi hành có khả năng chế ngự và kiểm soát hành khác, tạo thành một vòng khép kín. Sự tương khắc giúp duy trì sự cân bằng động và ngăn chặn sự phát triển quá mức của bất kỳ yếu tố nào, đảm bảo cho sự ổn định và hài hòa trong thế giới tự nhiên cũng như trong cơ thể con người.
Ngũ hành tương thừa
Tương thừa xảy ra khi một hành khắc quá mạnh, áp đảo hành bị khắc, làm cho hành bị khắc bị ngưng trệ, không thể hoạt động bình thường.
Ví dụ: Trong trạng thái sinh lý bình thường, Can (thuộc hành Mộc) khắc Tỳ (thuộc hành Thổ). Tuy nhiên, khi Can trở nên quá mức căng thẳng, nó sẽ “thừa” Tỳ, gây ra bệnh lý cho Tỳ. Điều này thể hiện qua cơ chế bệnh sinh của viêm dạ dày do stress, căng thẳng thần kinh. Y học cổ truyền gọi tình trạng này là “Can thừa Tỳ” hay “Can khí phạm Vị”.
Ngũ hành tương vũ
Tương vũ là hiện tượng phản kháng, chống lại sự khắc chế. Khi hành khắc trở nên quá yếu, không đủ sức kiềm chế hành bị khắc, hành bị khắc sẽ phản kháng lại và gây bệnh cho hành khắc.
Quy luật vũ – thừa
Ngoài thuyết ngũ hành tương sinh, tương khắc còn tồn tại quy luật vũ – thừa. Theo đó khi quy luật tương sinh, tương khắc bị phá vỡ, quy luật vũ – thừa sẽ được sinh ra. Theo đó:
- Quy luật tương thừa: Biểu thị sự tương khắc quá mạnh, vượt qua những giới hạn khắc chế bình thường.
Ví dụ: can mộc khắc tỳ thổ, tuy nhiên nếu can khắc tỳ quá mạnh sẽ sinh hiện tượng đau dạ dày, tiêu chảy do thần kinh. Nếu muốn chữa khỏi cần phải bình can (giảm sự hưng phấn ở can) và kiện tỳ (đẩy mạnh hoạt động của tỳ).
- Quy luật tương vũ: Khi một hành nào đó hoạt động quá mạnh sẽ làm giảm khả năng khắc chế của một hành khác. Ngược lại nó sẽ quay lại khắc chế, gọi chung là phản chế.
Ví dụ: tỳ thổ khắc thận thủy, tuy nhiên nếu tỳ hư và không thể khắc thận thủy sẽ gây ra tình trạng tiêu chảy kéo dài, phù dinh dưỡng. Để loại bỏ tình trạng này cần kiện tỳ, tức nâng cao hoạt động của tỷ, đồng thời lợi niệu, nghĩa là làm tiêu biến phù thũng.
Kết luận
Thuyết ngũ hành là gì ? Quy luật của học thuyết ngũ hành là gì ? Mong rằng những chia sẻ trên của chúng tôi về Thuyết ngũ hành là gì ? Có thể mang đến cho bạn những thông tin cần thiết. Xin chân thành cảm ơn.
